Dawne ortografie, gramatyki i podręczniki języka polskiego

Recepcja dzieła

Gramatyka współczesnej polszczyzny kulturalnej w zarysie po raz pierwszy ukazała się w 1939 r. nakładem wydawnictwa Książnica-Atlas, a po wojnie trzykrotnie ją wznowiono: w roku 1946 i – dwukrotnie – w 1947.
W 1952 r., nakładem Wydawnictwa Studium Słowiańskiego Uniwersytetu Jagiellońskiego, ukazała się praca Klemensiewicza zatytułowana Podstawowe wiadomości z gramatyki języka polskiego, będąca odnowioną „zarówno w niektórych ujęciach, jak i w materiale przykładowym” [Klemensiewicz 1952, 3] Gramatyką współczesnej polszczyzny… W rzeczywistości jednak książka o nowym tytule to niemal dokładny przedruk wydań wcześniejszych. Nową wersję wzbogacono o kilka paragrafów i uszczuplono o kilka innych. Najbardziej znaczącą zmianą jest usunięcie Wstępu, w którym autor językowi kulturalnemu, charakterystycznemu – jak wprost pisał – dla ludzi wykształconych, wyraźnie przeciwstawiał regionalne i społeczne odmiany języków.
Powstanie Podstawowych wiadomości… spowodowane było, jak pisał Klemensiewicz we wstępie, potrzebą ogłoszenia „naukowego podręcznika opisowej gramatyki języka polskiego” [Klemensiewicz 1952, 3]. Autor taki podręcznik uważał za niezwykle potrzebny „i dla młodzieży studiującej polonistykę, i dla szerokich kół inteligencji posługujących się językiem ojczystym” [Klemensiewicz 1952, 3]. Podręcznik ten, według Klemensiewicza, miał stanowić jedynie pewien etap na drodze do stworzenia pełnego opisu współczesnej gramatyki języka polskiego; opracowania dotychczasowe (Szobera Gramatykę języka polskiego i Gaertnera Gramatykę współczesnego języka polskiego) uważał bowiem za niekompletne i przestarzałe. Podstawowe wiadomości z gramatyki języka polskiego napisane zostały „nie jako podręcznik uniwersytecki w ścisłym tego słowa znaczeniu, ale celem doraźnego i przynajmniej częściowego zaspokojenia przykrego naukowo-dydaktycznego niedostatku” [Klemensiewicz 1952, 3]. Z czasem książkę pozbawiono jednak „doraźnego” charakteru – podręcznik ten, zawierający „skomprymowaną całość zagadnień gramatycznych polszczyzny z różnych podsystemów” [Zarębina 2001, 5], wznawiano aż 14 razy, także po śmierci autora. Ostatnie wydanie ukazało się w 2001 roku.
Jak pisała Maria Zarębina, „do wszystkich zalet (…) podręcznika Zenona Klemensiewicza Podstawowe wiadomości z gramatyki języka polskiego, oprócz (…) zwięzłości, przejrzystego układu treści, bogactwa przykładów, trzeba jeszcze dodać piękny i zrozumiały język, wykład jasny, klarowny, jaki przystoi klasyce w każdej dziedzinie” [Zarębina 2001, 8]. Mnogość wznowień i niesłabnące zainteresowanie Podstawowymi wiadomościami.... świadczy bez wątpienia o dużej akademickiej (i nie tylko) wartości tego dzieła, które w założeniu autora miało mieć charakter doraźny.  Podobną wartość ma Gramatyka współczesnej polszczyzny kulturalnej w zarysie.

Anuluj